In november werden de Nederlandse zalen gevuld met de muziek van docent Compositie Calliope Tsoupaki. Een opeenstapeling van, soms uitgestelde, premières en concerten van verschillende stukken. 'Diep geloven in wat je doet, dat is eigenlijk de grootste professionaliteit.'

Samenwerking

Een van de premières was Memento Nostri, een Requiem dat Calliope componeerde op verzoek van dirigent Anthony Zielhorst voor kamerkoor Ad Parnassum, blokfluitkwartet en viola da gamba kwartet. De kwartetten onder de naam The Consort Company, bestonden uit studenten en docenten van het Koninklijk Conservatorium. De première vond plaats 7 november 2021 in Abdij Koningshoeven bij Tilburg. Memento nostri werd diezelfde week ook uitgevoerd tijdens November Music en in het Orgelpark Amsterdam (zie foto).

Jasperina Verheij, student blokfluit én zang aan het conservatorium, speelde naast Memento Nostri ook een solostuk voor blokfluit, Charavgi, dat Calliope in 1994 al schreef.

‘Ik vond het superleuk om te doen. Ik voel een connectie met de muziek. Als blokfluitist begin je natuurlijk vaak met oude muziek, maar ik begon steeds meer moderne muziek te spelen. Bij de muziek van Calliope voel je een connectie met de oude muziek. Ik vind het ook interessant dat er veel ruimte is om met de tijd te spelen. Dat is iets wat ik in alle muziek zoek, maar haar muziek vraagt er nog meer om dan andere muziek.

Calliope als persoon is ook heel prettig, zowel om voor te spelen, als om mee samen te werken. Omdat ze zo enthousiast is en je voelt dat ze wil stimuleren en ondersteunen hoe jíj wil zijn. Ik had het gevoel dat ik totaal kon doen wat ik wilde doen en dat was heel fijn.’

Calliope vindt dat Jasperina het stuk prachtig heeft gespeeld: ‘Ze creëert veel ruimte in de interpretatie en dat vind ik heel mooi. Ik ben altijd blij als dat wat ik bedoel met mijn muziek gepakt wordt. Allebei de stukken hebben een soort elasticiteit in de tijd en dat heeft ze begrepen.’

Docent wordt collega
Oorspronkelijk zou Memento Nostri in november 2020 uitgevoerd worden, maar toen het zover was, kregen leden van het koor corona en is alles uitgesteld. Op 7 november kon het dan eindelijk in première gaan. Veel van de studenten die aan dit project deelnamen waren ondertussen al alumni geworden.

Jasperina: ‘Ik ken mijn blokfluitdocent Daniël Brüggen al 6 jaar, en ik heb ook al wel vaker met hem projecten samen gespeeld. Dus het is wel mijn docent, maar ook een collega. Je docent wordt natuurlijk sowieso je collega zodra je bent afgestudeerd.’

De verhouding student - docent is ook iets waar Calliope de laatste tijd mee bezig is geweest. In de zomer van 2021 overleed haar leermeester Louis Andriessen. Memento Nostri droeg ze aan hem op.

‘De laatste jaren voordat Louis overleed heb ik hem wat minder gezien. Het is ook belangrijk als componist om wat afstand van je docent te nemen. Je bent ook collega’s, zoals Jasperina zei, en je moet niet te veel aan iemand blijven hangen als leerling. Door die afstand heb ik veel vrijer kunnen reflecteren op wat ik aan hem heb gehad en wat ik nog steeds aan hem heb.

Louis probeerde echt te kijken wie zijn studenten zijn. Ik kwam naar Louis uit Griekenland, en hij zag meteen dat ik niet een typische “Haagse school” leerling ben, maar dat ik op een andere manier bezig ben met muziek. Dat heeft hij kunnen stimuleren en begrijpen. Vandaag tijdens het lesgeven merkte ik nog hoe hij mij heeft beïnvloed. Een leerling wist niet wat ze met een aantal akkoorden aan moest. Toen we tot een oplossing gekomen waren, zei ik tegen die leerling: “Dat komt uit de praktijk van Louis, dat heb ik van hem geleerd.” Hij heeft nog steeds inbreng in onze lessen. Hij leeft nog in onze afdeling. We zijn heel erg open over de verschillende manieren waarop je muziek kan maken in onze afdeling, en dat heeft eigenlijk met hem te maken.’

Uitwisseling les en praktijk
‘Ik denk dat het goed is om actief te zijn als componist. Je haalt er ook een soort vitaliteit uit, waar je je leerlingen mee aan kan steken.'

Ook Jasperina vindt de uitwisseling tussen wat binnen en buiten het conservatorium gebeurt erg belangrijk. Ze is al volop bezig als uitvoerend musicus, zowel met blokfluit als zang, maar daarnaast studeert ze nog in beide vakken. Daarbovenop volgt ze nog een studie aan de universiteit.

‘Voor mij is het af en toe best lastig om te switchen tussen de verschillende praktijken. Soms dan zit ik in een les en ben ik eigenlijk al met mijn hoofd op een andere plek. Maar het is ook goed om die overlap te hebben. Ik voel dat al mijn verschillende studies elkaar kunnen voeden met inspiratie en ideeën en dat vind ik heel prettig, maar het is altijd zoeken naar een balans.’

Tijd en continuïteit
Odysseus is een ander werk dat in november in première ging. Calliope schreef het in opdracht van Asko|Schönberg. Ook in Odysseus probeert de componist te spelen met onze tijdsbeleving. De laatste uitvoering die op 2 december in Rotterdam in De Doelen gespeeld zou worden, moest helaas uitgesteld worden door de nieuwe maatregelen.

Calliope: ‘Mijn onderzoek naar tijd begon in mijn groepslessen die ik gaf aan studenten uit de bachelor Compositie. In die lessen keken we naar verschillende componisten terwijl we focusten op continuïteit in de muziek en specifiek ook heel erg op tijd. Dit onderzoek stond aan het begin van Odysseus.

Er is geen continuïteit in het epos Odysseus, er zijn allemaal willekeurige beslissingen, het gaat alle kanten op. Ik dacht: “Als ik dit verhaal wil benaderen ga ik niets vertellen, maar dan ga ik juist proberen om mezelf ook kwijt te raken in de muziek.”
Daarom heb ik geprobeerd een stuk te maken dat niet lineair is. Het bestaat uit losse elementen die op een bepaalde manier onaf zijn. Ik laat gaten vallen in elementen zodat ik die weer met andere elementen en processen kan vullen, waardoor de muziek blijft leven. Bij deze manier van non-lineair componeren plaatste ik de elementen pas op het laatste moment in de goede volgorde.

Met deze manier van componeren geef ik mijn materiaal de ruimte. Ik vertel ook aan mijn leerlingen: we moeten niet zo vast gaan zitten aan ons materiaal, we moeten het leren loslaten, laat het materiaal zich soms ook zelf herschikken.

Geloof in wat je doet
Voor componisten is het nu een moeilijke tijd, door corona zijn we in een soort discontinuïteit beland.
Wat ik je wil adviseren is: ga door met waar je voor staat en probeer altijd te geloven in wat je doet. Stap op muzikanten af om mee samen te werken, en weet dat je ze iets te bieden hebt.
Wat is nou professioneel zijn als componist? Het is niet alleen maar self-branding, ondernemerschap en zakelijke dingen. Diep geloven in wat je doet, dat is eigenlijk de grootste professionaliteit.’