Oriëntatiecursus Compositie, Sonologie, ArtScience

Studeren aan het Koninklijk Conservatorium is studeren aan een instituut waar traditie en vaardigheden onlosmakelijk verbonden zijn met experimenteren en vernieuwing. Vele belangrijke en inspirerende ontwikkelingen binnen de hedendaagse muziekpraktijk (akoestisch, elektroakoestisch en cross-media) worden op het Koninklijke Conservatorium omarmd of hebben daar zelfs hun oorsprong. De afdelingen Compositie, Sonologie en ArtScience vormen hier een uniek cluster dat zich richt op allerlei vormen van muziekcreatie. Studenten van deze afdelingen delen workshops, lessen, concerten en faciliteiten en leveren een belangrijke bijdrage aan de hedendaagse kunst- en muziekcultuur in Den Haag.

Juist doordat bij het maken van muziek en kunst steeds vaker gebruik wordt gemaakt van technologie, hebben veel scholieren met ‘scheppende’ ambities geen eenduidige ideeën over de vervolgopleiding die zij zouden willen volgen: ze zoeken een opleiding die recht doet aan de bestaande praktijk waarin de grenzen tussen instrumentale en elektronische muziek, tussen beeldende kunst en performance, en tussen kunstzinnige en wetenschappelijke toepassingen van technologie vervagen.

Om kandidaten voor de bacheloropleidingen Compositie, Sonologie en ArtScience een beter inzicht te geven in de kenmerken van deze opleidingen en ze tegelijkertijd aan te moedigen tot het volgen van een curriculum waarin elementen daaruit worden gecombineerd, biedt het Koninklijk Conservatorium van oktober 2021 tot en met april 2022 een nieuwe oriëntatiecursus aan die bestaat uit 15 zaterdagse workshops. Elke workshop behandelt een onderwerp dat karakteristiek is voor de genoemde afdelingen, terwijl geen van de workshops een specifieke voorkennis vereist. De cursist bouwt met het volgen van de workshops bovendien een portfolio op dat een uitstekende basis vormt voor het doen van een bachelor-toelatingsexamen. Tijdens een afsluitende bijeenkomst worden de portfolio’s besproken en aan elkaar gepresenteerd.

Afhankelijk van de docent en de samenstelling van de groep deelnemers zullen sommige workshops in het Engels worden gegeven.

Kandidaten voor deze oriëntatiecursus moeten een motivatiebrief schrijven en een klein portfolio met documentatie van hun artistieke werkzaamheden indienen. Het is niet mogelijk om op losse onderdelen van de cursus in te schrijven.

Workshops

Workshop 1
Wat is hedendaagse muziek? De belangrijkste richtingen en stromingen van de afgelopen 100 jaar – Trevor Grahl

Hedendaagse muziek, oftewel “muziek die bij onze tijd hoort” is een merkwaardig concept dat zich moeilijk laat omschrijven: je begrijpt het direct, maar tegelijkertijd ontstaan er allerlei dilemma’s. Zoals de schrijver Tom Service zegt: “De muziek van onze tijd is de muziek van alle tijden”.

Tijdens deze verkennende workshop kijken we naar een aantal belangrijke en soms over het hoofd geziene ontwikkelingen in de westerse kunstmuziek van de afgelopen 100 jaar. De deelnemers doen muzikale en historische kennis op waarmee ze dit onderwerp zelf verder kunnen bestuderen. Er worden nieuwe manieren aangereikt om muziek via het luisteren te begrijpen en daar plezier aan te beleven.

Workshop 2
Introductie tot ArtScience – Leandros Ntolas

Tijdens deze workshop proberen we te beschrijven wat ArtScience is en dit nader uit te leggen: welke instrumenten en methodes worden gebruikt en welke werken zijn tot stand gekomen binnen de context van ArtScience. We doen dat door historische voorbeelden te bespreken waarvoor vergelijkbare werkwijzen zijn gehanteerd en door te kijken naar werken die zijn gemaakt door alumni van de afdeling. Dit in een poging om gemeenschappelijke lijnen en methodes te vinden binnen het brede spectrum van kunstzinnige mogelijkheden.

Workshop 3
Programmeren en muziek – Bjarni Gunnarsson

Gedurende de workshop worden de basisprincipes van computerprogrammeren uitgelegd, waarna wordt getoond hoe deze kunnen worden toegepast bij het programmeren van klank en muziek. Deelnemers leren hoe ze eenvoudige computercode kunnen schrijven die klanken genereert en een vertrekpunt kan zijn voor creatieve toepassingen. De les is interactief en computercode komt gezamenlijk tot stand met gebruik van de computers in Computerstudio 1 van Sonologie.

Workshop 4
Onze primitieve zintuigen – Lauren Jetty

Smaak, tast en geur worden beschouwd als de primitieve zintuigen; lichamelijk, ontdaan van intellect en zelfs ‘vrouwelijk’. Ze zijn zeer individueel, vereisen een lichamelijke ervaring, en in het geval van smaak en geur is het zelfs nodig om het lichaam van het publiek binnen te dringen.

Deze workshop geeft een korte inleiding op het gebruik van deze ‘primitieve’ zintuigen binnen de praktijk van ArtScience, met de nadruk op geur. Naar keuze van de deelnemers maken we tincturen om een reeds bestaande geur te reproduceren. Er is een inleiding op een aantal grondstoffen voor parfums en we doen een poging om te beginnen met een geurgericht discours, daarbij gebruikmakend van onze overige zintuigen.

Workshop 5
Natuurkundige grondslagen van geluid – Peter Pabon

Zoals alles in de wereld om ons heen beantwoordt ook geluid aan de wetten van de natuurkunde. Natuurkunde levert ons echter niet alleen de theorie om de klank of het klankproductieproces te beschrijven: die theorie is ook te vertalen naar simpele signaalbewerkingsschema’s en zo direct toepasbaar in een computermodel dat het klankproductieproces nabootst.

In deze workshop gaan we het experiment aan en proberen we theorie en praktijk bij elkaar te brengen. Met behulp van microfoons en een geluidseditor volgen we nauwgezet hoe een golfvorm de luidspreker verlaat en hoe deze zich met de snelheid van het geluid door de ruimte verspreidt. We gaan zien hoe het golffront reflecteert op bijvoorbeeld het grensvlak van een pijp en daarbinnen weerkaatst. Vervolgens gaan we ditzelfde proces nabootsen in een real-time computermodel, en daarbij experimenteren met fysische mogelijke en onmogelijke variaties terwijl we direct horen hoe onze experimenten de klank veranderen.

Workshop 6
Grondbeginselen van muziektheorie – Martín Mayo

Muziek kan in zijn meest elementaire vorm worden beschreven als een logische combinatie van geluiden en stiltes. Vanuit deze gemeenschappelijke basis ontstaan de nuances en karakteristieken van iedere muzikale stijl en compositie. Deze workshop is gericht op het ontwikkelen van muziektheoretische basisvaardigheden voor compositie, met een speciale aandacht voor ritme.

We verkennen monofone (melodische) en homofone (harmonische) technieken zoals die door componisten in het heden en verleden zijn gebruikt, en het effect dat verschillende ritmische benaderingen daarop hebben. De workshop is gebaseerd op interactie, waarbij we ritmes en passages uitvoeren als groep. Ter afsluiting demonstreren we wat we hebben geleerd door samen een kort stuk te componeren.

Workshop 7
Componeren voor beeld – Leandros Ntolas

Deze workshop biedt een introductie op licht en projectie als instrumenten voor het componeren van kunstwerken voor het zintuig ‘zicht’. Visuele compositie en het werken met licht maken onderdeel uit van de kernactiviteiten van ArtScience. Tijdens deze cursus gaan we hiervan praktijkgericht de mogelijkheden verkennen, gebruikmakend van eenvoudige instrumenten zoals projectoren, lichtbronnen en ‘gevonden voorwerpen’.

Workshop 8
Real-time klankbewerking – Johan van Kreij

Met de komst van de laptopcomputer heeft de live elektronische muziek een enorme vlucht genomen. Doordat computerprogramma’s als Max en Puredata in staat zijn om in real-time geluid te bewerken kan er bovendien een interactie plaatsvinden met traditionele muziekinstrumenten in een live setting.

Deelnemers aan deze workshop kunnen een muziekinstrument (traditioneel of elektronisch) of opgenomen geluidsmateriaal meebrengen. Met beschikbare computers en software worden eenvoudige klanktransformaties uitgeprobeerd die door middel van controllers worden aangestuurd. Ook wordt aandacht besteed aan de grafische interfaces op de computer en de achterliggende Digital Signal Processing.

Workshop 9
Introductie op het gebruik van microcontrollers – Zois Loumakis

Tijdens deze korte cursus worden de basisprincipes van de werking en het programmeren van microcontrollers besproken. We maken gebruik van een Arduino microcontroller en tonen een aantal mogelijkheden van deze kleine embedded computers. We leren elementaire programmeervaardigheden die van pas kunnen komen bij kleine hardware-projecten, maar ook handig zijn bij een latere kennismaking met softwareontwikkeling. We leggen uit hoe sensoren worden aangesloten, hoe we daar data uitkrijgen die kan communiceren met de buitenwereld door het gebruik van aandrijvers of lichtbronnen, of hoe deze data kan worden gebruikt bij het aansturen van een computerprogramma.

Workshop 10
Een verkenning van de analoge studio: Een manier om elektronische muziek te componeren – Sara Zamboni

Deze workshop toont een aantal mogelijkheden voor het opwekken en bewerken van geluiden in een analoge studio binnen een compositorische context. De basisprincipes van apparaten zoals oscillatoren, filters, synthesizers, een mengtafel en hun aansluitingen zullen zowel vanuit een technisch als een muzikaal perspectief worden gedemonstreerd en uitgelegd. Van de deelnemers zal worden gevraagd om hun eigen klanken vorm te geven en ze op de computer op te nemen.

Workshops 11 en 12
Samenwerking met instrumentalisten bij het componeren van een nieuw stuk – Trevor Grahl

Dit is een tweedelige spoedcursus voor het componeren van een nieuw werk dat door een instrumentalist moet worden uitgevoerd. Verschillende scheppende strategieën, methodes en benaderingen zullen worden besproken, bestudeerd en in praktijk gebracht in een laboratoriumsetting met instrumentalisten. De cursus bevat een korte verkenning van notatietechnieken en andere manieren om een ‘partituur’ te maken (in welke vorm dan ook). Het is handig wanneer de deelnemers noten kunnen lezen, maar noodzakelijk is dat niet. Het is niet nodig om ervaring met het componeren van muziek te hebben.

Workshop 13
Field Recording / omgevingsgeluid – Justin Bennett

Omgevingsgeluid kan een materiaalbron zijn voor elektroakoestische muziek, sound installations en geluidswandelingen, maar het kan ook als zodanig worden bestudeerd. Deze workshop introduceert concepten van akoestische ecologie en field recording aan de hand van luisteroefeningen en eenvoudige opnametechnieken op locatie met gebruik van draagbare recorders en microfoons.

Workshop 14
Het lichaam als instrument – Ludmila Rodrigues

Zet je zintuigen aan. Een instrument, een lichaam, een lichtstraal, een ruimte spreekt. Meer nog dan iets zien of ergens naar kijken vraagt een uitvoering om in het ‘nu’ te zijn; het afstemmen op een bepaalde tijd en ruimte die wordt gedeeld met anderen. We zullen nadenken over dit besef van ‘aanwezigheid’, het voelen en het analyseren aan de hand van een aantal fysieke experimenten waarbij we onze spieren en lichaamsdelen coördineren zodat we daarmee verschillende composities kunnen uitvoeren.

Workshop 15
Electroacoustic ensemble workshop – Richard Barrett

Van de deelnemers wordt verwacht dat zij een instrument meebrengen. Het maakt niet uit of dit akoestisch, elektronisch/digitaal is of allebei, want tijdens de workshop verkennen we mogelijkheden om als collectief muziek te maken door deze twee werelden samen te brengen en een nieuwe te scheppen uit deze combinatie. We beginnen met een introductie op elektroakoestische improvisatie, dan volgen enkele oefeningen in verschillende manieren van klankinteractie, waarna we als hoogtepunt van de workshop gezamenlijk een tien-minuten-durend stuk zullen uitvoeren.

Afsluitende bijeenkomst
Tijdens deze afsluitende bijeenkomst worden de opgebouwde portfolio’s in aanwezigheid van de afdelingshoofden besproken en aan elkaar gepresenteerd. Deelnemers van de workshops ontvangen desgewenst een advies voor een eventuele vervolgstudie.